نحوه محاسبه و ثبت حسابداری تقسیم سود بین شرکا

شرکت‌های تضامنی به عنوان یکی از اشکال رایج همکاری‌های تجاری شناخته می‌شوند. یکی از مهم‌ترین جنبه‌های مدیریت مالی در این نوع شرکت‌ها، نحوه محاسبه و ثبت حسابداری تقسیم سود بین شرکا است. این فرآیند نه تنها از نظر مالی حائز اهمیت است، بلکه می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر روابط بین شرکا و موفقیت بلندمدت شرکت داشته باشد.

در این مقاله، ما به بررسی جامع روش‌های مختلف محاسبه سود قابل تقسیم، نحوه توزیع آن بین شرکا و چگونگی ثبت صحیح این عملیات در دفاتر حسابداری می‌پردازیم. همچنین، به الزامات قانونی و استانداردهای حسابداری مرتبط با این موضوع اشاره خواهیم کرد.

هدف از این مطالعه، ارائه یک راهنمای کاربردی برای حسابداران، مدیران مالی و شرکای شرکت‌های تضامنی است تا بتوانند با اطمینان و دقت، فرآیند تقسیم سود را مدیریت کنند. با درک صحیح این مفاهیم و تکنیک‌ها، شرکت‌ها می‌توانند شفافیت مالی را افزایش داده و از بروز اختلافات احتمالی بین شرکا جلوگیری کنند.

در ادامه، ضمن بررسی انواع روش‌های تقسیم سود، به مثال‌های عملی و نحوه ثبت حسابداری آنها خواهیم پرداخت تا خوانندگان بتوانند این مفاهیم را در عمل به کار گیرند.

شرکا در شرکت های تضامنی چه کسانی هستند؟

• شرکت‌های تعاونی از اعضای زیر تشکیل می‌شوند:

۱. اشخاص حقیقی: افراد عادی می‌توانند عضو شرکت‌های تعاونی شوند.

۲. اشخاص حقوقی: سازمان‌ها و شرکت‌ها نیز می‌توانند در تعاونی‌ها عضویت داشته باشند.

• شرایط عضویت

تعداد اعضای شرکت تعاونی نباید از ۷ نفر کمتر باشد.

حداقل ۵۱٪ سرمایه باید توسط اعضا تامین شود.

• انواع عضویت

شرکت‌های تعاونی از نظر عضویت به دو دسته تقسیم می‌شوند:

تعاونی عام: عضویت در این نوع تعاونی برای همه آزاد است.

تعاونی خاص: عضویت در این نوع تعاونی منحصراً برای گروه‌های خاصی مانند:

کارگران، کارمندان، کشاورزان، دانشجویان، ایثارگران، زنان، مشاغل خاص

در تعاونی‌های خاص، شرکت موظف است متقاضیان واجد شرایط را بپذیرد و محدودیتی برای عضویت وجود ندارد.

نهادهای دولتی و عمومی می‌توانند بدون عضویت، از طریق وام بدون بهره یا سایر روش‌های مشروع به تأمین یا افزایش سرمایه تعاونی‌ها کمک کنند. شرکت‌های تعاونی با هدف بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی اعضا از طریق همکاری و کمک متقابل تشکیل می‌شوند.

تشکیل شرکت های تضامنی

برای تشکیل شرکت تضامنی، باید مراحل و شرایط زیر رعایت شود:

• شرایط اصلی

تنظیم قرارداد بین شرکا برای تعیین نحوه همکاری و توافقات

تهیه اساسنامه شرکت که قواعد حاکم بر امور جاری و مدیریتی را مشخص می‌کند

پرداخت سرمایه نقدی شرکا به حساب تعیین شده شرکت

ارزیابی و تقویم سرمایه غیر نقدی شرکا توسط کارشناس رسمی

• مدارک مورد نیاز

برای ثبت شرکت تضامنی، مدارک زیر لازم است:

دو نسخه اساسنامه تکمیل شده

دو نسخه شرکت‌نامه تکمیل شده

دو نسخه تقاضانامه تکمیل شده

اصل مجوز فعالیت از مراجع ذی‌ربط (در صورت نیاز)

تصویر مدارک هویتی شرکا، مدیران و هیئت نظار

فرم تعیین نام شرکت و فیش واریزی مربوطه

گواهی عدم سوء پیشینه برای اعضای هیئت مدیره و مدیرعامل

• نکات مهم

شرکت‌نامه باید به صورت رسمی تنظیم و در اداره ثبت شرکت‌ها به ثبت برسد.

حداقل دو نفر برای تشکیل شرکت تضامنی لازم است.

مسئولیت شرکا در شرکت تضامنی نامحدود است.

انتقال سهم الشرکه به غیر، نیازمند رضایت تمام شرکا است.

تشکیل شرکت تضامنی نیازمند دقت و رعایت قوانین مربوطه است و شرکا باید از مسئولیت‌های خود در این نوع شرکت آگاه باشند.
 

انواع حساب در شرکت های تضامنی

در شرکت‌های تضامنی، انواع مختلفی از حساب‌ها وجود دارد که برای ثبت و نگهداری اطلاعات مالی مربوط به شرکا استفاده می‌شود. این حساب‌ها عبارتند از:

حساب‌های اصلی

• حساب سرمایه شرکا: این حساب برای ثبت سرمایه اولیه و تغییرات آن استفاده می‌شود.

• حساب وام شرکا: برای ثبت وام‌هایی که شرکا به شرکت می‌دهند یا از شرکت دریافت می‌کنند.

• حساب برداشت شرکا: برای ثبت مبالغی که شرکا از شرکت برداشت می‌کنند.

• حساب جاری شرکا: برای ثبت تراکنش‌های مالی روزمره بین شرکا و شرکت.

نکات مهم

حساب سرمایه شرکا معمولاً به دو روش ثبت می‌شود:

• سرمایه ثابت: در این روش، مبلغ سرمایه مطابق با اساسنامه ثابت می‌ماند.

• سرمایه متغیر: در این روش، تغییرات سرمایه مستقیماً در حساب سرمایه ثبت می‌شود.

در ایران، به دلیل الزامات قانونی، روش سرمایه ثابت ترجیح داده می‌شود. استفاده از حساب‌های متعدد به جای تغییر مستقیم در حساب سرمایه، به دلیل محدودیت‌های قانونی در تغییر سرمایه شرکت‌های تضامنی است.

این حساب‌ها به مدیریت مالی دقیق‌تر و شفاف‌تر در شرکت‌های تضامنی کمک می‌کنند و امکان ردیابی تراکنش‌های مالی مربوط به هر شریک را فراهم می‌سازند.

حساب سرمایه شرکا در شرکت های تضامنی

در شرکت‌های تضامنی، حساب سرمایه شرکا از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این حساب به دو روش اصلی نگهداری می‌شود:

• روش سرمایه ثابت

حساب سرمایه شرکا معادل مبلغ درج شده در اساسنامه و سرمایه‌گذاری اولیه شرکا بستانکار می‌شود.

مبلغ حساب سرمایه ثابت باقی می‌ماند و تغییر نمی‌کند.

تغییرات ناشی از برداشت شرکا، سود و زیان در سایر حساب‌ها مانند حساب جاری شرکا ثبت می‌شود.

این روش در ایران به دلیل الزامات قانونی ترجیح داده می‌شود.

• روش سرمایه متغیر

حساب سرمایه شرکا نسبت به تغییرات مانند برداشت اعضا، سهم سود و زیان متغیر است.

تمام تغییرات مستقیماً در حساب سرمایه ثبت می‌شوند.

این روش در کشورهایی کاربرد دارد که شرکت تضامنی شخصیت حقوقی مستقل ندارد.

به دلیل نیاز به تایید شرکت تضامنی توسط اداره ثبت، روش سرمایه ثابت الزامی است. هرگونه تغییر در سرمایه شرکت‌های تضامنی باید علاوه بر انعکاس در اساسنامه، به ثبت قانونی در اداره ثبت نیز برسد. برای هر شریک، حساب سرمایه جداگانه‌ای در دفاتر ایجاد می‌شود.

سرمایه‌گذاری نقدی و غیرنقدی هر شریک در بدو تأسیس در حساب سرمایه او ثبت می‌شود. استفاده از روش سرمایه ثابت و ایجاد حساب‌های جانبی مانند حساب جاری شرکا، به مدیریت بهتر تغییرات مالی و رعایت الزامات قانونی در شرکت‌های تضامنی کمک می‌کند.

تقسیم سود و زیان در شرکت های تضامنی

تقسیم سود و زیان در شرکت‌های تضامنی یکی از موضوعات مهم است که معمولاً در شرکت‌نامه مشخص می‌شود. روش‌های اصلی تقسیم سود و زیان عبارتند از:

روش‌های تقسیم سود و زیان

• تقسیم به نسبت سرمایه شرکا:

سود یا زیان به نسبت سرمایه ابتدای دوره، پایان دوره یا میانگین موزون سرمایه تقسیم می‌شود.

مناسب برای شرکت‌هایی که درآمدشان مستقیماً به میزان سرمایه‌گذاری بستگی دارد.

• تقسیم بر اساس نسبت‌های معین:

ساده‌ترین و معمول‌ترین روش، سود یا زیان بدون توجه به میزان سرمایه، طبق نسبت‌های توافق شده در شرکت‌نامه تقسیم می‌شود.

• تخصیص حقوق (پاداش) سالانه و تقسیم باقیمانده سود:

ابتدا مبلغی به عنوان حقوق یا پاداش به شرکا تخصیص داده می‌شود.

باقیمانده سود به روش‌های دیگر تقسیم می‌شود.

• تخصیص سود تضمین شده سرمایه و تقسیم باقیمانده:

ابتدا بخشی از سود به عنوان سود تضمین شده سرمایه با نرخ مشخص در نظر گرفته می‌شود.

باقیمانده سود بر اساس نسبت‌های معین تقسیم می‌گردد.

تقسیم سود و زیان به سه عامل کار، سرمایه و قبول خطر (ریسک) بستگی دارد.

طبق ماده 119 قانون تجارت، اگر نحوه تقسیم در شرکت‌نامه مشخص نشده باشد، سود و زیان به نسبت سهم‌الشرکه بین شرکا تقسیم می‌شود.شریکی که وقت بیشتری صرف اداره امور شرکت می‌کند، ممکن است مبلغی را به عنوان حق‌الزحمه یا پاداش دریافت کند.

شریکی که سرمایه‌گذاری بیشتری کرده، ممکن است سهم بیشتری بابت سود تضمین شده سرمایه دریافت کند. انتخاب روش تقسیم سود و زیان باید با توافق شرکا و با توجه به شرایط و ویژگی‌های خاص هر شرکت تضامنی صورت گیرد.
 

انواع سود قابل تقسیم بین شرکا

در شرکت‌های تضامنی، انواع مختلفی از سود قابل تقسیم بین شرکا وجود دارد:

انواع اصلی سود قابل تقسیم

• سود خالص:

کل سود شرکت پس از کسر هزینه‌ها و مالیات

معمول‌ترین نوع سود قابل تقسیم

• سود تضمین شده سرمایه:

درصد مشخصی از سرمایه شرکا که به عنوان سود تضمین شده در نظر گرفته می‌شود

معمولاً قبل از تقسیم باقیمانده سود پرداخت می‌شود

• پاداش یا حق‌الزحمه مدیریت:

مبلغی که به شریک یا شرکای مدیر به عنوان پاداش مدیریت تعلق می‌گیرد

معمولاً قبل از تقسیم سود اصلی پرداخت می‌شود

• سود باقیمانده:

سودی که پس از کسر سود تضمین شده و پاداش مدیریت باقی می‌ماند

معمولاً بر اساس نسبت‌های توافق شده بین شرکا تقسیم می‌شود

نحوه تقسیم سود باید در شرکت‌نامه مشخص شود. اگر در شرکت‌نامه نحوه تقسیم ذکر نشده باشد، طبق ماده 119 قانون تجارت، سود به نسبت سهم‌الشرکه تقسیم می‌شود. ممکن است ترکیبی از انواع سود فوق در یک شرکت تضامنی استفاده شود.

روش تقسیم سود باید منصفانه و مورد توافق همه شرکا باشد. انتخاب نوع و روش تقسیم سود در شرکت‌های تضامنی باید با توجه به شرایط خاص هر شرکت، میزان مشارکت شرکا در مدیریت و سرمایه‌گذاری، و توافق بین آنها صورت گیرد.

ورود و پذیرش شریک جدید در شرکت های تضامنی چگونه است؟

ورود و پذیرش شریک جدید در شرکت‌های تضامنی طبق قانون تجارت و رویه‌های حسابداری به شرح زیر است:

• رضایت تمامی شرکا: طبق ماده 123 قانون تجارت، ورود شریک جدید فقط با رضایت و موافقت همه شرکای موجود امکان‌پذیر است.

• مسئولیت شریک جدید: شریک جدید مسئول تمامی بدهی‌ها و تعهدات شرکت خواهد بود، چه قبل از ورود او ایجاد شده باشند و چه بعد از آن.

• روش‌های ورود: شریک جدید می‌تواند به دو صورت وارد شرکت شود:

• سرمایه‌گذاری جدید در شرکت

• خرید تمام یا بخشی از سهم‌الشرکه شرکای موجود

• ثبت قانونی: تغییر در ترکیب شرکا باید در اداره ثبت شرکت‌ها به ثبت برسد.

• اصلاح شرکت‌نامه: با ورود شریک جدید، شرکت‌نامه باید اصلاح شده و توسط همه شرکا از جمله شریک جدید امضا شود.

• ارزیابی مجدد دارایی‌ها: معمولاً با ورود شریک جدید، دارایی‌های شرکت مورد ارزیابی مجدد قرار می‌گیرند.

• تعیین سهم سود و زیان: نحوه مشارکت شریک جدید در سود و زیان شرکت باید مشخص شود.

رعایت این موارد برای حفظ حقوق شرکای موجود و شریک جدید و همچنین شفافیت در امور مالی و حقوقی شرکت ضروری است.

نرم افزار حسابداری قیاس، ارائه بهترین نرم افزار حسابداری شرکتی برای انواع کسب و کار

پیشنهاد ما این است که برای مدیریت هزینه‌های مالی خود با استفاده از نرم افزار حسابداری شرکتی قیاس، دقت و صحت انجام امور مالی کسب و کارتان را افزایش دهید. برای اطلاع از قیمت نرم افزار حسابداری قیاس و دریافت مشاوره با کارشناسان ما در قیاس تماس بگیرید.
 

جمع بندی

تقسیم سود در شرکت‌های تضامنی بر اساس توافق شرکا و مفاد شرکت‌نامه صورت می‌گیرد. در صورت عدم ذکر در شرکت‌نامه، طبق قانون تجارت، سود به نسبت سهم‌الشرکه تقسیم می‌شود.

روش‌های اصلی تقسیم سود عبارتند از:

تقسیم بر اساس نسبت‌های معین

تقسیم به نسبت سرمایه شرکا

تخصیص سود تضمین شده سرمایه و تقسیم باقیمانده

تخصیص حقوق یا پاداش سالانه و تقسیم باقیمانده سود

در محاسبه سود قابل تقسیم، عواملی مانند سود تضمین شده سرمایه، پاداش مدیریت و سود باقیمانده در نظر گرفته می‌شوند.

ثبت حسابداری تقسیم سود شامل مراحل زیر است:

ثبت کل سود در حساب تقسیم سود

ثبت سود تضمین شده سرمایه (در صورت وجود)

ثبت پاداش مدیریت یا حق‌الزحمه (در صورت وجود)

ثبت تقسیم باقیمانده سود بین شرکا

حساب جاری شرکا برای ثبت سهم سود هر شریک استفاده می‌شود و ماهیت بستانکار دارد.

رعایت اصول حسابداری و شفافیت در ثبت و محاسبات برای جلوگیری از اختلافات بین شرکا ضروری است.

تغییرات در ترکیب شرکا یا نحوه تقسیم سود باید در شرکت‌نامه اصلاح و در اداره ثبت شرکت‌ها به ثبت برسد.

این روش‌ها و اصول، چارچوبی منظم برای محاسبه و ثبت تقسیم سود در شرکت‌های تضامنی فراهم می‌کند که به مدیریت مالی شفاف و عادلانه کمک می‌کند.