نقش اوراق بهادار چیست؟

اوراق بهادار (Securities) عبارت است از ابزارهای مالی قابل نقل و انتقال و یا هر نوع سند یا ورقه‌ای که تضمین‌کننده حقوق قابل نقل و انتقال برای دارندگانش باشد. امروزه تمامی شرکت‌ها، سازمان‌ها، نهادها و مؤسسات برای آغاز و یا گسترش فعالیتشان، نیازمند تامین منابع مالی هستند.

اوراق بهادار، یکی دیگر از انواع دارایی است که پتانسیل قابل توجهی برای سرمایه‌گذاری دارد. این دسته از دارایی‌ها، انواع مختلفی را شامل می‌شوند، از جمله؛ سهام عادی، سهام ممتاز، سهام جایزه، اوراق مشارکت، قرارداد‌های آتی و …. شورای عالی بورس، مسئولیت تعیین و اعلام اوراق بهادار قابل معامله در بورس را بر عهده دارد.

انواع اوراق بهادار

در ایران نیز انواع مختلفی از اوراق بهادار وجود دارد که در بازارهای مالی مختلف معامله می‌شوند. برخی از انواع اوراق بهادار معمول در ایران عبارتند از:

• سهام: سهام به معنای اشتراک‌های سرمایه در شرکت‌های سهامی است که توسط شرکت‌های سرمایه‌گذاری و عموم مردم خریداری و فروخته می‌شوند.

• اوراق قرضه(بدهی): اوراق قرضه شامل اوراق مشارکت، اوراق اسلامی صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله (صصقم)، اوراق تسهیلات بانکی و سایر اوراق قرضه می‌باشد که در این دسته قرار دارند.

• اوراق تسهیلات اسلامی: این اوراق معمولاً بر اساس اصول شریعت اسلامی و بدون استفاده از سود بازپرداخت می‌شوند و به عنوان یکی از روش‌های تامین مالی برای شرکت‌ها و پروژه‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند.

• اوراق تجاری: این اوراق به منظور تأمین مالی برای معاملات تجاری و تسهیلات تجاری شرکت‌ها صادر می‌شوند و در بازار مالی معامله می‌شوند.

• اوراق مشتقه: اوراق مشتقه در واقع نوعی اوراق بهادار با قیمتی هستند که ارزش آن به یک یا چند دارایی که از آن مشتق می‌شوند، بستگی دارد. خود مشتقه قراردادی است بین دو یا چند طرف بر اساس یک یا چند دارایی. ارزش مشتقه به‌وسیله نوسانات دارایی مبنا تعیین می‌شود. 

این تعداد تنها بخشی از انواع اوراق بهادار موجود در ایران است و بسته به نوع شرکت‌ها، پروژه‌ها و نیازهای مختلف اقتصادی، انواع دیگری نیز وجود دارد.

برای کسب اطلاعات بیشتر به مقاله ( انواع اوراق بهادار ) مراجعه کنید.

تصویر اوراق بهادار

انواع اوراق مشارکت

اورا‌ق مشارکت را می‌توان بر اساس محل معامله یا قابلیت تبدیل آن به دسته‌بندی‌های مختلفی تقسیم نمود. این اوراق بر اساس محل معامله به دو دسته تقسیم می‌شوند که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم:

1- اوراق مشارکت بورسی

به اوراقی که قابلیت معامله در بازار بورس یا فرابورس را دارند، اوراق مشارکت بورسی می‌گویند که شامل:

• اوراق مشارکت ساده:

رایج‌ترین نوع از اوراق مشارکت است که به دلیل عدم پیچیدگی و سادگی در معامله گزینه سرمایه‌گذاری مناسبی برای عموم محسوب می‌شود. این اوراق می‌توانند با نام یا بی‌نام باشند و دارنده اوراق تا زمان سررسید اوراق می‌تواند صبر کند و سود و اصل سرمایه خود را دریافت کند یا پیش از موعد سررسید در بازار سرمایه آن را به فروش برساند یا به ناشر ارائه کند.

• اوراق مشارکت قابل تبدیل و اوراق مشارکت قابل تعویض:

شرکت‌های سهامی عام طبق قانون اوراق مشارکت مصوب 1376 مجلس شورای اسلامی می‌توانند اوراق قابل تبدیل یا قابل تعویض منتشر کنند. ویژگی مهم این اوراق این است که در زمان سررسید قابلیت تعویض با سهام سایر شرکت‌های پذیرفته‌شده در سازمان بورس یا حتی در زمان تحقق افزایش سرمایه نیز قابلیت تبدیل به سهام شرکت مربوطه را دارند. این نوع از اوراق در بازار سرمایه چندان مورد استفاده قرار نمی‌گیرند.

2- اوراق مشارکت غیر بورسی

برخلاف دستـه قبل این نوع از اوراق قابلیت خرید و فروش در بستر سازمان بورس و بازار سرمایه را ندارند و به اوراقی گفتـه می‌شود که تحت نظارت بانک مرکزی منتشر و در شعب بانک‌های عامل معامله می‌شوند. به بیانی دیگر، این نوع از اوراق در بازار پول معامله می‌شوند.

اور‌اق مشارکت غیر بورسی را می‌توان در دسته‌های زیر قرار داد:

• اوراق مشارکت بانک مرکزی:

گاهی دولت به منظور اجرای طرح‌های عمرانی، زیرساختی و غیره نیاز به نقدینگی دارد و بنابراین این اوراق برای تامین مالی اینگونه طرح‌ها منتشر می شوند. این اوراق قابلیت بازخرید توسط بانک عامل را دارند و همانطور که گفتـه شد قابلیت معامله در بورس اوراق بهادار را ندارند.

• اوراق مشارکت وزارتخانه‌ها و شرکت‌های دولتی:

علاوه‌بر دولت، شرکت‌ها و سازمان‌های دولتی نیز نیاز به تامین مالی دارند که این اوراق به این منظور منتشر می‌شوند. مانند اوراق مشارکت بانک مرکزی این اوراق نیز قابل بازخرید بوسیله بانک عامل هستند و در بورس معامله نمی‌شوند.

برای کسب اطلاعات بیشتر به مقاله (اوراق قرضه چیست؟) در سایت قیاس مراجعه کنید.

نقش اوراق بهادار چیست؟

موسسه‌ای که اوراق بهادار را برای فروش ایجاد می‌کند به عنوان صادر کننده شناخته می‌شود و البته کسانی که آن‌ها را خریداری می‌کنند، سرمایه گذاران هستند. به طور کلی، اوراق بهادار نشان دهنده سرمایه گذاری و وسیله‌ای است که شهرداری‌ها، و سایر شرکت‌های تجاری می‌توانند سرمایه جدید را افزایش دهند. شرکت‌ها می‌توانند پول زیادی کسب کنند وقتی سهام آن‌ها به طور عمومی به فروش می‌رسد، برای مثال به فروش سهام در یک پیشنهاد عمومی اولیه (IPO) می‌توان اشاره کرد.

دولت‌های شهرستان و یا شهرها می‌توانند پول خود را برای یک پروژه خاص به وسیله شناور شدن اوراق قرضه شهرداری جمع آوری کنند. با توجه به ساختار تقاضای موجود یا قیمت گذاری موسسه، افزایش سرمایه از طریق اوراق بهادار می‌تواند جایگزین ترجیحی برای تامین مالی از طریق وام بانکی باشد.

از سوی دیگر، خرید اوراق بهادار با پول قرض گرفته شده، یک عمل شناخته شده به عنوان خرید در حاشیه، تکنیک سرمایه گذاری محبوب است. در اصل، یک شرکت ممکن است در قبال نقدینگی یا اوراق بهادار دیگر، در صورت شروع یا به طور پیش فرض، حقوق مالکیت خود را به پرداخت بدهی یا وظیفه دیگر خود به دیگری واگذار کند. این قراردادهای وثیقه در این اواخر به خصوص در میان سرمایه گذاران نهادی افزایش یافته است.
 

جمع‌بندی 

اوراق بهادار، یک ابزار مالی است که دارای ارزش مالی نیز هست و به صاحبانش اجازه معامله می‌دهد. اوراق بهادار با اشکال متفاوتی از جمله سهام عادی، سهام ممتاز، سهام جایزه و اوراق مشارکت، در دسترس عموم هستند و استفاده منطقی و صحیح از آن‌ها، می‌تواند سود خوبی را برای صاحبانشان به ارمغان آورد.

همانطور که از نام سازمان بورس و اوراق بهادار پیداست، این دارایی‌ها، بخش جدا نشدنی از بازار سرمایه هستند که با شناخت انواع آن‌ها و ویژگی‌های هرکدام، می‌توان تحلیل مناسب‌تری از شرایط بازار برای سرمایه‌گذاری داشت.

همچنین لازم به ذکر است که محبوبیت این نوع از دارایی‌ها، به دلیل وجود تورم و کاهش شارپی ارزش پول ملی است، اما با توجه به تلاطم این روز‌های بازار بورس و اوراق بهادار، بهتر است قبل از خرید هرکدام از اوراق ذکر شده، شرایط بازار را به طور کامل بسنجید تا از ضرر‌های طولانی مدت دور باشید.