تاریخچه حسابداری و استفاده از نرم افزار حسابداری

تاریخچه حسابداری و استفاده از نرم افزار حسابداری

بزرگترین نامی که در تاریخ اولیه حسابداری است، لوکا پاسیولی است که در سال 1494 اولین سیستم حسابداری دو طرفه توسط تجارین ونیزی استفاده می شد در "Suma de Arithmetica، Geometria، Proportioni et Proportionalita" نامیده می شود. البته، شرکت ها و دولت ها اطلاعات کسب و کار خود را به مدت طولانی قبل از Venetians ثبت کرده است. اما Pacioli که اولین کسی بود که سیستم حسابداری و اعتبارات  آن را در مجلات را توصیف کرد، هنوز هم از اساس اصلی سیستم های حسابداری امروز است.

انقلاب صنعتی نیاز به پیشرفته تر شدن سیستم های حسابداری هزینه ای را برانگیخت و توسعه شرکت ها گروه هایی بزرگ را ایجاد کرد که جزء مدیران شرکت نبودند، اما علاقه مند به نتایج و درآمد شرکت ها یعنی سهامداران و صاحبان اوراق قرضه بودجه خارجی بودند. وضعیت عمومی رو به رشد حسابداران به تبدیل حسابداری به یک حرفه کمک کرد. ابتدا در انگلستان و سپس در ایالات متحده. در سال 1887 حسابداران سی و یک نفر برای ایجاد انجمن حسابداران رسمی آمریکا متحد شدند. اولین آزمون استاندارد برای حسابداران یک دهه بعد داده شد و اولین CPA در سال 1896 مجوز دریافت شد.

رکود بزرگ منجر به ایجاد کمیسیون اوراق بهادار شد (SEC) در سال 1934 شد. همه شرکت های معامله شده به صورت عمومی بایستی گزارش های دوره ای را با کمیسیون گزارش داد. تایید شده توسط اعضای حرفه ای  حسابداری موسسه حسابداران رسمی خبره (AICPA) و پیشینیانش مسئولیت تنظیم استانداردهای حسابداری تا سال 1973، زمانی که هیئت استانداردهای حسابداری مالی (FASB) تاسیس شد، مسئولیت داشت. در WHEN TIC، AICPA و FASB شروع به ایجاد استانداردهای حسابداری پذیرفته شده عمومی (GAAP) برای ایالات متحده کردند. حسابداری در اواخر قرن بیستم پیشرفت کرد، زیرا شرکت های حسابداری بزرگ خدمات خود را فراتر از عملکرد حسابرسی سنتی به انواع مختلف گسترش دادند از مشاوره با این حال، به عنوان مسئولیت های خود را گسترش بیش از آن از نظارت مالی، شرکت های حسابداری نیز شروع به رسوا شدن در شرکت های بزرگ.

رسوایی انرون در سال 2001 تاثیرات گسترده ای برای صنعت حسابداری داشت. یکی از حسابداران برتر، آرتور آندرسن، از کسب و کار بیرون رفت و تحت قانون Sarbanes-Oxley حسابداران با محدودیت های شدید در مشاغل مشاوره خود مواجه شدند. با این حال، یکی از پارادوکسهای این حرفه این است که رسوایی حسابداری برای حسابداران بیشتر کار می کند و تقاضای خدمات آنها همچنان در اوایل قرن بیست و یکم ادامه دارد.

تاریخچه نرم افزار حسابداری در ایران

سیستم حسابداری در تاریخ ایران را می توان به دوره های مختلف تقسیم بندی کرد: که در هر کدام از این دوره ها به نوبه ی خود موجب پیشرفت در صنعت حسابداری شد

دوره قبل از اسلام

دوره بعد از اسلام

دوره قاجار

دوره مشروطه تا دهه ۴۰

و دهه چهل تا کنون

سیستم های حسابداری در ایران قبل از اسلام:

از چگونگی سیستم های مالی و نحوه نگهداری حساب ها در ایران قبل از اسلام آثار مکتوب قابل توجهی در دست نیست. آنچه که مسلم است در امپراتوری های هخامنشی و ساسانی حجم بزرگی از فعالیت های دیوانی و حکومتی به گرفتن باج و خراج از حکام ایالات و ولایات و پرداخت موجبات سپاهیان و دیگر عوامل حکومتی اختصاص داشته که جهت نگهداری اطلاعات آن قطعاً سیستم های دقیق و مناسبی وجود داشته است، ولی متاسفانه به جز نوشته های تاریخی معدودی از محققین مانند ویل دورانت در کتاب هایی نظیر تاریخ تمدن، آثار مستند دیگری در این مورد در دست نیست.

سیستم های حسابداری در ایران بعد از اسلام:

در پی پذیرفتن اسلام روابط و مناسبات اقتصادی همانند دیگر شئون اجتماعی تحت تاثیر تعالیم مقدس اسلام دگرگونی بنیانی یافت ولی این دگرگونی عمدتاً در روابط فردی و ارتباطات تجاری شخصی خودنمایی کرد و در دیوانسالاری حکومت های ایرانی که به جز یکی دو سلسله (صفویان و افشاریان) می توان آنها را حکومت های کوچک محلی نامید نمود مشخصی از قوانین اسلامی دیده نمی شود. شاید دلیل این موضوع عدم اعتقاد حکومت‌های نخستین اسلامی مانند امویان و عباسیان به اجتهاد در بنیانگذاری روش های مالی و اداری بر اساس تعالیم قرآن کریم و دستورات پیامبران عظیم الشان آن بوده است. به هر تقدیر اطلاعاتی که از دوران اولیه حکومت‌های اسلامی مضبوط است نشان می دهد برادران برمکی (یحیی و جعفر برمکی) سیستم مالی دقیقی در دربار هارون الرشید ایجاد کرده بودند که در قالب یک دیوان محاسبات عملیات مربوط به ثبت و ضبط عایدات مخارج حکومت وی را انجام می داده است.

دوره قاجار:

در دوران قاجاریه یک تحول ابتدایی در مورد سیستم های مالی در ایران ایجاد شد که نقطه اوج آن دعوت مستشاران آمریکایی نظیر ژنرال شوراتسکف در امور ژاندارمری و مشخصاً مورگان شوستر در امور مالی بوده و این شخص یک سلسله فعالیت ها در زمینه ایجاد نظام های مالی و مالیاتی را آغاز می کند که به دنبال قتل گریبایدوف و اولتیماتوم دولت روس، دولت ایران به اجبار وی را از ایران اخراج کرده و به کار او پایان می دهد.

دوره مشروطه تا دهه 40:

با انقلاب مشروطه در بحبوحه وخامت شدید اوضاع اقتصادی، کسری بودجه و استقراض های خارجی فزاینده و تشدید حیف و میل های دیوانیان و درباریان، افزایش خودکامگی و دخل و تصرف های حکام ایالات و ولایات به پیروزی می رسد. نخستین قوانین مالی و اقتصادی یادگار دوره دوم مجلس شورای ملی است. در این دوره است که نخستین بودجه نوین کشوری، نخستین قانون مالیاتی (قانون مالیات بلدی بر وسائط نقلیه مصوب ۱۳۲۸ قمری)، نخستین قانون تجاری (قانون قبول و نکول بروات تجاری مصوب ۱۳۲۸ قمری) و بالاخره نخستین قانون حسابداری و حسابداری دولتی (قانون محاسبات عمومی مصوب ۱۳۲۹ قمری) به تصویب می‌رسد.

فکر اعزام محصل به خارج جهت فراگرفتن رشته حسابداری، اولین بار در دهه اول قرن توسط بانک ملی ایران مورد توجه قرار گرفت. ابتدا عده ای برای کارآموزی و مطالعه در رشته های مختلف بانکی، منجمله حسابداری به بانک های خارج فرستاده شدند و سپس در سال ۱۳۱۵یک گروه ۱۲ نفری را که از طریق کنکور انتخاب شده بودند برای تحصیل علمی و عملی در رشته تخصصی حسابداری به انگلستان اعزام کردند. به همت تعدادی از فارغ التحصیلان یاد شده سرانجام شرکت ملی نفت در سال ۱۳۳۶ موافقت خود را با تاسیس یک آموزشگاه عالی حسابداری اعلام کرد. این آموزشگاه که از سال ۱۳۵۳ شمسی نام دانشگاه حسابداری و علوم مالی به خود گرفت دارای دوره هایی تا سطح فوق لیسانس بود.

سیستم حسابدای از دهه 40 تا کنون:

تغییرات ساختار اقتصادی در سال های ۱۳۴۲ و بعد از آن و گسترش نظام اقتصادی نوینی که نام سرمایه داری وابسته گرفت سبب شد که حسابداری به عنوان فنی که نیازهای اطلاعاتی موسسات و شرکت های جدید التاسیس را برآورده می ساخت، مطرح شود.

این نیاز روزافزون بازار کار به وجود حسابداران تحصیل کرده موجب آن شد که موسسات آموزش حسابداری رونق یابد. یکی از پیامدهای تحولات اقتصادی، اجتماعی یاد شده ظهور گروه های صنعتی بزرگ مانند گروه کفش ملی، گروه صنعتی بهشهر و چند شرکت خودرویی از قبیل شرکت جیپ (پارس خودرو)، شرکت ایران ناسیونال (ایران خودرو)، شرکت سایپا، زامیاد و... بود و همچنین با سرازیر شدن سرمایه های خارجی به ایران چندین شرکت و موسسه چندملیتی دارویی و صنعتی در ایران تشکیل شد که وجود این گروه های صنعتی و مجتمع های تولیدی بزرگ که به مناسبت حجم فعالیت های خود امکان اداره کردن آنها با سیستم های سنتی وجود نداشت، موجب شد که سیستم های مدیریت نوین با اقتباس از سیستم های مدیریت خارجی در آنها رایج شود.

استفاده از مشاوران خارجی در امر سیستم دهی در همه ابعاد فنی و مدیریت و از جمله سیستم های مالی و صنعتی موجب بروز تحولات جدی در سیستم های حسابداری این موسسات و به تبع آن گسترش روش های نوین و معرفی سیستم های جدید در سایر موسسات شد. تشکیل شعبات شرکت های بین المللی موجب شد که موسسات حسابرسی صاحب نام خارجی، مبادرت به تاسیس شعبه در ایران نمایند که از آن جمله موسسات کوپرز اند لیبراند، وینی مری، پیت مارویک و پرایس واترهاوس را می توان نام برد. اغلب این موسسات علاوه بر کار حسابرسی به امر طراحی سیستم های حسابداری مالی و صنعتی نیز مشغول شدند و به این ترتیب نقش مهمی در گسترش سیستم های نوین حسابداری در ایران بر عهده گرفتند.

شاید اولین سازمان و موسسه ایرانی که با هدف اشاعه مفاهیم نوین مدیریت و بهبود روش های اداری و سیستم های اطلاعاتی تشکیل شد سازمان مدیریت صنعتی بود که در سال۱۳۴۱ با تصویب هیات وزیران به عنوان یک سازمان وابسته به وزارت صنایع، کار خود را آغاز کرد. این سازمان بعدها در سال ۱۳۴۷ به صورت یک شرکت سهامی خاص تحت پوشش سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران درآمد و تا به امروز فعالیت خود را در امر سیستم دهی و آموزش و تحقیق در همه زمینه های مدیریت منجمله طراحی و استقرار سیستم های حسابداری و مالی ادامه داده است. از اواخر دهه چهل، استفاده از کامپیوتر نیز در موسسات و شرکت های بزرگ نظیر شرکت ملی نفت ایران آغاز شد.

ابتدا در سیستم های عملیاتی مانند سیستم کنترل موجودی و انبارها و به تدریج در سایر سیستم ها مانند حقوق و دستمزد و حسابداری مالی و صنعتی کاربرد کامپیوتر رایج شد. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی اغلب موسسات یادشده منحل شدند و کارشناسان و کارکنان آنها جذب سایر سازمان ها و موسسات ایرانی شدند و بعضی مبادرت به تاسیس موسسات حسابرسی و خدمات مالی نمودند.

ملی شدن صنایع و مصادره شدن موسسات و شرکت های متعلق به وابستگان رژیم گذشته و لزوم کنترل های متمرکز از سوی سازمان هایی نظیر سازمان صنایع ملی بنیاد مستضعفان، سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران و سایر نهادها و ارگان هایی که متولی صنایع دولتی و تحت پوشش بودند، موجب شد که موسسات حسابرسی وابسته به این سازمان ها تشکیل شود.

از جمله این موسسات موسسه حسابرسی سازمان صنایع ملی و سازمان برنامه بود. این موسسه پس از تشکیل، ضرورت ایجاد واحد خدمات مدیریت برای پاسخگویی به نیازهای مدیریت شرکت های تحت پوشش را احساس کرد و از این رو با دعوت از متخصصین صاحب تجربه اقدام به ایجاد چنین واحدی کرد. این موسسه که بعدها با تشکیل سازمان حسابرسی جمهوری اسلامی ایران (مصوب پنجم دی ماه ۱۳۶۶) به آن سازمان منضم شد، در طول مدت فعالیت خود توانست نظام های حسابداری مالی و حسابداری صنعتی بسیاری را طراحی و اجرا نماید.

طراحی اولین نرم افزارهای حسابداری به دهه 60 برمی گردد. از اولین سیستمهای عامل که کامپیوترها و نرم افزاهای رایانه ای را راه می انداخت سیستم عامل Dos بود و اولین زبانهای برنامه نویسی تحت سیستم عامل Dos که مورد آموزش و استفاده قرار می گرفت زبانهایFortran، Pll، Cobol و بعد Pascal و بعد quatropro و foxpro برای برنامه نویسی استفاده می شد.